Do 1945 roku
Politechnika Gdańska jako najstarsza uczelnia wyższa na Pomorzu wpisała się w wielowiekową tradycję życia naukowego Gdańska, który od 1793 r., w następstwie II rozbioru Polski, znajdował się w granicach administracyjnych Królestwa Prus. Z wyjątkiem lat 1807–1814, w których funkcjonowało Wolne Miasto Gdańsk jako autonomiczne terytorium pod protektoratem Francji.
W roku 1871, w wyniku dokonanego przez Prusy zjednoczenia Niemiec, powstało Cesarstwo Niemieckie, którego ówczesne władze od roku 1891 rozważały możliwość utworzenia w Gdańsku wyższej uczelni.
Decyzja o utworzeniu uczelni zapadła w marcu 1899 r., a samą budowę rozpoczęto rok później. Projekt wykonawczy gmachów Politechniki Gdańskiej był dziełem wybitnego architekta Alberta Carstena.
6 października 1904 r. cesarz Niemiec Wilhelm II uroczyście otworzył Wyższą Szkołę Techniczną w Gdańsku (Königliche Technische Hochschule zu Danzig). Wtedy też rektor, wybitny matematyk Hans von Mangoldt, zainaugurował pierwszy rok akademicki.
Obok Gmachu Głównego wzniesiono także budynki wydziału Chemii, Elektrotechniki i Halę Maszyn, z zachowaną do dziś charakterystyczną wieżą ciśnień.
Wówczas funkcjonowało 6 wydziałów, zwanych oddziałami: Architektury, Budownictwa, Budowy Maszyn i Elektrotechniki, Budowy Okrętów i Maszyn Okrętowych, Chemii oraz Nauk Ogólnych. Taka struktura utrzymywała się do końca roku akademickiego 1921/1922.
Na Politechnice Gdańskiej studiowała młodzież wielu narodowości, m.in.: chińskiej, czeskiej, estońskiej, fińskiej, francuskiej, holenderskiej, japońskiej, litewskiej, węgierskiej, żydowskiej. Jednak największą grupą obok Niemców byli Polacy.
Po zakończeniu I wojny światowej, 28 lipca 1921 r., uczelnia została przekazana władzom Wolnego Miasta Gdańska, które zostało utworzone na mocy Traktatu Wersalskiego.
W 1921 r. powstała Bratnia Pomoc – Zrzeszenie Studentów Polaków Politechniki Gdańskiej. Opiekę nad organizacją sprawował Komisarz Generalny RP. W ramach Bratniej Pomocy działały 4 korporacje, w tym K!ZAG „Wisła”, która była kontynuacją powstałej w maju 1913 r. organizacji o tej samej nazwie. Ponadto funkcjonowały korporacje K! „Helania”, K! „Gedania”, K! „Rosevia”. W tym samym okresie powstawały inne koła i związki skupiające polskich studentów.
Znaczące zmiany zaszły po przejęciu władzy w Gdańsku przez hitlerowców w 1933 r. Na Politechnice Gdańskiej zaczęto usuwać z kadry osoby pochodzenia żydowskiego lub otwarcie wyrażające niechęć do narodowosocjalistycznych idei. Starszych profesorów zmuszano do przejścia na emeryturę, młodszych zawieszano i zwalniano. Rozwiązano prawie wszystkie organizacje studenckie zastępując je jednym przymusowym Narodowo Socjalistycznym Niemieckim Związkiem Studentów. Zlikwidowano także korporacje. Zmiany te jednak nie dotyczyły Polaków, którzy zachowali swoje organizacje.
Dochodziło do konfliktów na tle narodowościowym. Mimo prób porozumienia między polskimi a niemieckimi organizacjami, stosunki zaczęły się pogarszać. Kulminacja napięć nastąpiła w lutym 1939 r., kiedy to bojówki hitlerowskie siłą usunęły Polaków z uczelni. Mimo późniejszego porozumienia umożliwiającego powrót polskich studentów na uczelnię, kontynuowanie studiów stało się praktycznie niemożliwe.
W latach 1939–1941 zmieniono nazwę uczelni na Wyższą Szkołę Techniczną w Gdańsku (Technische Hochschule Danzig), a w latach 1941–1945 funkcjonowała nazwa Wyższej Szkoły Rzeszy w Gdańsku (Reichshochschule Danzig), ze znacznie zmniejszoną liczbą studentów i kadry naukowej. W ostatnich miesiącach II wojny światowej, w styczniu 1945 r. zawieszono zajęcia i rozpoczęto ewakuację wyposażenia, księgozbioru i pracowników. Budynki dostosowano do potrzeb szpitala wojennego na 3000 łóżek.
Pod koniec wojny, 26 marca 1945 r. uczelnię opuścił ostatni niemiecki rektor, prof. Egon Martyrer. Tego samego dnia Rosjanie ostrzelali budynki uczelni, a po zdobyciu Gmachu Głównego Armia Czerwona podpaliła go, przez co doszczętnie zniszczona została aula, rektorat i biblioteka wraz z księgozbiorem.
Już w kwietniu 1945 r. na opustoszałą uczelnię przybyła pięcioosobowa grupa operacyjna
z polskiego Ministerstwa Oświaty na miasto Gdańsk.
Czytaj więcej - zarys historii do 1945 r.
Po 1945 roku
24 maja 1945 r. Politechnika Gdańska Dekretem Rady Ministrów została przekształcona
w polską państwową szkołę akademicką. Pierwszy, uroczysty wykład odbył się 22 października 1945 r. Wygłosił go wybitny fizyk prof. Ignacy Adamczewski. Zajęcia dydaktyczne rozpoczęły się na sześciu wydziałach: Architektury, Budowy Okrętów, Chemicznym, Elektrycznym, Mechanicznym oraz Inżynierii Lądowej i Wodnej.
Z kolei wykład inauguracyjny odbył się 9 kwietnia 1946 r., a wygłoszony został przez światowej sławy uczonego, inżyniera mechanika, prof. Maksymiliana Tytusa Hubera.
W pierwszym roku po wojnie studia podjęło 1647 studentów. Kadrę dydaktyczną, liczącą 112 osób, stanowili przede wszystkim licznie przybywający na Wybrzeże pracownicy naukowi z Politechniki Lwowskiej, Politechniki Warszawskiej oraz Uniwersytetu Wileńskiego, w tym wielu wybitnych profesorów. Przyjeżdżali także powracający z obozów wojennych oficerowie i inżynierowie.
Pracownicy i studenci od początku brali udział nie tylko w odbudowie uczelni, ale także czynnie włączali się w rozbudowę miasta i przemysłu, a przede wszystkim w rozbudowę szeroko rozumianej gospodarki morskiej.
W kolejnych latach doszło do szybkiego rozwoju Politechniki. Powiększył się stan bazy materialnej, dzięki czemu wyposażono pracownie w nową aparaturę, wybudowano także nowe gmachy. Ponadto powołano kolejne wydziały, katedry i specjalizacje.
Od pierwszych lat powojennych wyraźnie zaznaczył się morski charakter uczelni. Wydział Budowy Okrętów skupiał wszystkie dyscypliny konieczne dla przemysłu okrętowego, żeglarstwa i rybołówstwa. Bliskie związki z przemysłem sprawiły, że Politechnika stała się nieodzownym elementem rozwoju gospodarczego regionu nadmorskiego. Na początku 1946 r. reaktywowano Akademicki Związek Sportowy, który zawiesił swoją działalność w lutym 1939 r. Jako pierwsi zorganizowali się lekkoatleci, tenisiści, pływacy, siatkarze, piłkarze nożni, narciarze i szermierze.
Od samego początku rozpoczęła również działalność samorządna organizacja studencka, kontynuująca tradycje przedwojennej Bratniej Pomocy, która zajęła się organizowaniem życia studenckiego. Między innymi już w 1945 r. uruchomiła pierwszą stołówkę studencką. Wystąpiła również do społeczności akademickiej z apelem o odpracowanie 80 godzin przy odgruzowywaniu i odbudowie zarówno samej uczelni, jak i miasta.
Uczelni nie ominęły represje polityczne. Najczęściej były one związane z przełomami politycznymi w Polsce. Przykładem tych są m.in. wydarzenia marcowe 1968 r. na Politechnice Gdańskiej, których konsekwencją były prześladowania pracowników i studentów uczelni. Nierzadko dochodziło do aresztowań i komisji dyscyplinarnych. Do licznych ataków represji wobec osób związanych z uczelnią dochodziło także po wprowadzeniu stanu wojennego. Studenci byli szykanowani, zawieszani w zajęciach, relegowani z uczelni, a także skazywani na wieloletnie więzienia. Z kolei dla pracowników bolesne było wstrzymywanie awansów naukowych i wyjazdów zagranicznych.
Nie można nie wspomnieć również o kulturotwórczej funkcji gdańskiej uczelni technicznej.
W roku 1954 powstał słynny kabaret Bim–Bom. Premiera, przygotowanego we współpracy ze Sławomirem Mrożkiem i Antonim Słonimskim programu „Ahaa...” odbyła się w Teatrze Miniatura. Z teatrzykiem związani byli m.in. Zbigniew Cybulski oraz Bogumił Kobiela. W marcu 1963 odbyła się premiera pierwszego programu Kabaretu Pi pt. „Podskakujmy panowie”. Wcześniej, bo już w 1957 r. powstała Studencka Agencja Radiowa. Nie zapomniano także o stronie muzycznej. Pierwsze próby utworzenia zespołu śpiewaczego datowane są na rok 1958. Oficjalna rejestracja działalności chóru nastąpiła w listopadzie 1965 r.
Dzisiaj na 8. wydziałach uczelni funkcjonują 104 koła naukowe, 27 sekcji sportowych. Od początku lat dziewięćdziesiątych liczba studentów Politechniki Gdańskiej zaczęła systematycznie wzrastać. Obecnie Politechnika Gdańska, której społeczność akademicką tworzy ponad 14 tysięcy studentów z ponad 70 państw, jest uznanym w kraju i zagranicą ośrodkiem akademickim, prowadzącym współpracę z wieloma uczelniami i ośrodkami przemysłowymi.
